uryna
Dramat inspirowany historią obozu koncentracyjnego dla dzieci w Łodzi przy ul. Przemysłowej i pracującej tam 18-letniej strażniczki, oprawczyni Eugenii Pol vel Pohl powstał w 2018 roku.
Chciałam oddać głos „słabym ciałom wojny”. Kobietom, które jako dziewczynki przeżyły kaźń obozu, a potem – jako dorosłe osoby długo, lub na zawsze, milczały.
Wraz z Dorotą Androsz z Teatru Wybrzeże, którą poprosiłam o reżyserię, zgłosiłyśmy „Urynę” na Festiwal Teatru Dokumentalnego i Rezydencji Artystycznej Sopot Non-Fiction. Tam też, w sierpniu 2019 roku, pracowałyśmy nad nim w festiwalowym zespole, równolegle odsłuchując przysłany nam z IPN w Łodzi zapis rozprawy sądowej nad Eugenią Pol (została rozpoznana, osądzona i skazana w ponad 20 lat od zakończenia wojny). W wyniku szoku, który nam towarzyszył tym odsłuchom – zrozumiałyśmy, że chcemy prześledzić przemoc zapisaną w ciałach kobiet, które przeżyły, i – być może – stały się matkami.
Postawiłyśmy sobie pytania o transgeneracyjną transmisję traumy. Możność/niemożność przepracowania traumy, międzygeneracyjne przekazywanie bólu zapisanego w ciele, już nie tylko mechanizm wyparcia i przetrwania.
http://trojmiasto.wyborcza.pl/trojmiasto/7,35611,25167939,dorota-androsz-rezyseruje-spektakl-o-wojnie-i-traumie.html?fbclid
=IwAR23Lk66uDTG8zSw4T2Z1tExEgQUtEkKML2W0goyxo2BMvdiUjGqu5AOKH4
Na ile „emocjonalne pole kobiet” skażone jest tamtą/tamtymi zbrodniami.
Na ile, w nas, trzecim pokoleniu po wojnie, obecne są niezdiagnozowane, nie należące w pewnym sensie do nas, trudno usuwalne, traumy. Traumy widoczne, krępujące, w większości nadal nie przepracowane, zarówno na poziomie indywidualnym, jak i społecznym.
Na ile można od-milczeć dramat tamtych kobiet.
Na ile możemy zrozumieć siebie samych – urodzonych i wychowanych w tamtym milczeniu.
Rozmowa Iwony Borawskiej z Ritą Jankowską i Dorotą Androsz w Radio Gdańsk, w audycji „Sztuka to zrobić”, 2019
Czytanie powtórzyłyśmy na Scenie Suwnicowej Żak w Gdańsku we wrześniu 2018.
Tej ostatniej prezentacji towarzyszyła 2-godz. debata pod tytułem „Kobieta. Ciało wojny”, w ramach której próbowałyśmy dotknąć powyższych tematów w perspektywie osobistej i społecznej, psychologicznej i psychoterapeutycznej oraz kulturowej.
Debatę poprowadziła dr Barbara Świąder-Puchowska z Katedry Kulturoznawstwa w Instytucie Badań nad Kulturą Uniwersytetu Gdańskiego. Uczestniczkami debaty były twórczynie projektu: Rita Jankowska i Dorota Androsz oraz zaproszone ekspertki: uchodźczyni wojenna z Czeczeni Khedi ALieva; psycholog i psychoterapeutka Magdalena Chrzan-Dętkoś, literaturoznawczyni Ewa Kuliś oraz Magdalena Rigamonti, w tamtym czasie pracująca nad książką o dzieciach z łódzkiego obozu.
reżyseria: Dorota Androsz / tekst: Rita Jankowska / wykonanie: Marzena Nieczuja-Urbańska /Teatr Wybrzeże/, Agata Woźnicka /Teatr Wybrzeże/, Anna Bochniak, Magdalena Bejot, Wioletta Drankiewicz, Agata Nierzwicka, Klaudia Szmidt / muzyka: Ignacy Jan Wiśniewski / wizualizacje: Anka Zglenicka
W maju 2025 roku tekst dramatu ukazał się na Gdańsk Miasto Literatury.
Opublikowane też zostały obszerne fragmenty debaty z 2019 roku.
Uryna
edek świrus – filmowa adaptacja sztuki teatralnej
Teatralny projekt edukacyjny zrealizowany całkowicie w sieci w 2020 z uczniami Zespołu Szkół „Bednarska” Terytorium Raszyńska w Warszawie oraz udziałem aktorów zawodowych: Andrzeja Żaka z Teatru Miniatura, Doroty Androsz z Teatru Wybrzeże z Gdańska, Artura Janusiaka z Teatru Ateneum w Warszawie i mieszkańców wsi Tarczyn w Dolinie Bobru.
Edek Świrus to tekst przyśniony z początkiem izolacji. Zakwalifikował się do półfinału 31 Konkursu na Sztukę Teatralną dla Dzieci i Młodzieży.
Premiera filmu odbyła się w lipcu 2020 we wsi Tarczyn, gdzie powstawał, w stajni-galerii Violi Wojnowski.
Jesienią 2020 EDEK ŚWIRUS otrzymał Złotego Kopernika na XI Festiwalu Filmów Edukacyjnych Edukino w kategorii: Ludzie & Wyzwania.
tekst i reżyseria: Rita Jankowska / produkcja: Agni Lizard Studio / muzyka: Evgeny Grinko / Aga Viburno
link do całego filmu:
zioło miłość
„nie ma miejsc w których nie ma miłości
gdziekolwiek pójdę tam ona jest„
Spektakl muzyczny inaugurujący Ogólnopolski Festiwal Sztuk Autorskich Windowisko 2019 – stworzony w ramach Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska dla najlepszej reżyserki Ogólnopolskiego Festiwalu Sztuk Autorskich Windowisko 2018.
tekst i reżyseria: Rita Jankowska / wykonanie: Rita Jankowska/Andrzej Żak
muzyka: Agnieszka Szydłowska / instrumenty klawiszowe: Ignacy Jan Wiśniewski / flety, elektronika: Maja Miro / perkusjonalia: Ireneusz Kaczmar / śpiew: Aga Brenzak, Dorota Theisebach, Magdalena Mrówczyńska / scenografia: Beata Miłogrodzka / wizualizacje: Sławomir Lipnicki
premiera: 15 listopada 2019, Stara Apteka, Teatr Wybrzeże, Gdańsk
Zdrowie jest Rewolucją!
Rewolucja zdrowiem!
Zdrowiem i rewolucją jest Kobieta!
Mężczyzna jest zdrowiem! I rewolucją!
charlie wrzeszcz
projekt artystyczno-edukacyjny o dziedziczeniu biedy
"wydobywam się wydobywam ale jakoś nie mogę wydobyć"
22-osobowa grupa teatralna, pełna zapalonych i wrażliwych młodych ludzi, spragnionych nie tylko teatralnego, czy artystycznego rozwoju, ale przede wszystkim gotowych do podjęcia trudnego tematu wykluczenia społecznego spowodowanego niskim statusem materialnym, stereotypów dotyczących biedy, miasta podzielonego, miasta ukrytego w podwórzach Dolnego Wrzeszcza – dzielnicy Gdańska, w której mieszkam.
Młodzież uczestniczyła w prowadzonych przeze mnie warsztatach teatralno-dramowych, warsztatach społecznych w Gdańskim Ośrodku Pomocy Społecznej, warsztatach filmowych ze Sławomirem Lipnickiem, artystą i wykładowcą gdańskiej ASP.
To wszystko pomogło nam wspólnie wykreować naszego bohatera, Charliego Wrzeszcza. Tekst napisałam na kanwie zebranego przeze mnie podczas warsztatów materiału.
Spektakl finalny zagraliśmy 6 razy dla ponad 600 uczniów II LO w Gdańsku.
Na każdej prezentacji panowała absolutna cisza.
tekst i reżyseria: Rita Jankowska / muzyka: Łukasz Plenikowski Uku / warsztaty video artu: Sławomir Lipnicki
pokazy: 2-3 pździernika 2018, II LO Gdańsk-Wrzeszcz
Projekt zrealizowaliśmy w ramach „Sieci Kultury”, programu, którego operatorem w województwie pomorskim był Instytut Kultury Miejskiej.
cztery widzenia charlesa
Czytanie performatywne na ostatnie urodziny WL 4 – Przestrzeni Sztuki wykonane przez ponad 20-osobowy zespół Artystów i Artystek WL 4.
Dorota Androsz o spektaklu:
(…) „to jednak coś więcej niż tylko opowieść o człowieku, który chcąc być sławnym, stał się najbardziej uciążliwym więźniem w brytyjskim systemie penitencjarnym. To przypowieść o współzależności pomiędzy Charlesem, który jest uosobieniem przemocy i władzy, a rzeczywistością osób mu najbliższych. To one stają się głównym bohaterem sztuki, reprezentując świat ludzkich emocji, marzeń i najprostszych cielesnych potrzeb. Te intymne spotkanie i utopijna więź między bohaterami sprawiają, że pojęcia odpowiedzialności i winy nabierają zupełnie nowego znaczenia…”
reżyseria: Dorota Androsz ,Teatr Wybrzeże / tekst: Rita Jankowska / wykonanie: Dorota Adrosz, Marzena Nieczuja-Urbańska, Teatr Wybrzeże, Adam Turczyk oraz Chór Artystów – rezydentów WL 4 -Przestrzeń Sztuki / muzyka: Łukasz Plenikowski / video: Piotr Grdeń
premiera: 24 listopada 2017, WL4 Przestrzeń Sztuki, Gdańsk
krzyk ciszy
W 2016 współpracowałam jako dramaturżka z reżyserką Dorotą Androsz na FESTIWALU REZYDENCJI I TEATRU DOKUMENTALNEGO SOPOT NON-FICTION nad tematem matek osieroconych przez dzieci-samobójców.
Tekst „Krzyk ciszy” inspirowany jest sztuką Dei Loher „Nad czarnym jeziorem” oraz spotkaniami z psychologiem pracującą z matkami po śmierci dziecka podczas tygodniowej rezydencji. Czytanie performatywne zostało zaprezentowane na Scenie Kameralnej Teatru Wybrzeże w Sopocie.
reżyseria: Dorota Androsz, Teatr Wybrzeże / dramaturgia: Rita Jankowska / wykonanie: Marzena Nieczuja-Urbańska, Sylwia Góra
"zrobiłeś mi świństwo
syneczku"
"światło twojej śmierci jest
piękne
już się nie martw
dzieci robią to swoim rodzicom
codziennie"
"za chwilę mój mąż powie
że gdyby trumna była mniejsza
to mógłby ją chociaż potrzymać
na kolanach
że zazdrości ojcu, który stracił
niemowlę
za chwilę wiele osób z naszego otoczenia
przestanie dzwonić
za chwilę powiem, że matka
to ta-która-bierze-uderzenie-na-siebie
za chwilę mój mąż
będzie wyglądał jakby
nie cierpiał"
credo lasu – projekt teatralny z kobietami osadzonymi
W 2015 roku realizowałam 3-miesięczny projekt teatralny z kobietami osadzonymi w areszcie śledczym na Kurkowej w Gdańsku, podczas którego pracowałyśmy warsztatowo dramą i wokół tekstu, który napisałam na podstawie poezji więziennej, zebranej w niewielkim tomiku wydanym przez Tomasza Lipi Lipskiego (od kilku lat prowadził on w areszcie węzeł radiowy, i wziął udział w naszym pokazie, grając na bębnie).
Projekt zakończyliśmy zamkniętym pokazem spektaklu dla społeczności osadzonych w więzieniu.